η σεξουαλική επανάσταση.

η σεξουαλική επανάσταση.

Βασίλης Ραφαηλίδης, 

Κείμενα στο ΕΘΝΟΣ [έκδοση Θεωρία και Ιδέες, 1985, τόμος Β', σελίδες 101-106. 

Το άρθρο γράφτηκε στις 8-7-1984].

Έλεγε ο σοφός ανατολίτης Νασρεντίν Χότζα "Είναι προτιμότερο να μαδάς κάθε μέρα απ' το κεφάλι της μάνας σου δέκα τρίχες παρά να αφήνεις αβοήθητη τη φύση". Είναι φανερό πως ο μυθικός φιλόσοφος-χότζας επιχειρεί εδώ μια σύγκριση ανάμεσα στη μάνα και τη "μάνα-φύση" και παίρνει τη μεριά της δεύτερης, γιατί αυτή, σαν "έννοια είδους" περιέχει και γεννάει την πρώτη: Αν δεν υπήρχε η μάνα-φύση δεν θα υπήρχε ούτε η μάνα μου, συνεπώς ούτε κι εγώ. Και ξερριζώνοντάς της τα μαλλιά, όπως συνιστά ο κυνικός Νασρεντίν Χότζα, της... δίνω να καταλάβει πως η μητρότητα είναι πριν απ' το κάθε τι μια φυσική λειτουργία που διαιωνίζει τον κύκλο της ζωής και του θανάτου. Κι αν η μάνα μου μου "χάρισε τη ζωή" δεν πρέπει να ξεχνάει ότι μου χάρισε ταυτόχρονα και το θάνατο — κι αυτό σημαίνει πως αυτό που μου χάρισε το πήρε πίσω, ακριβώς τη στιγμή που μου το χάριζε. Συνεπώς δεν μου χάρισε τίποτα.

Απλώς, έκανε το καθήκον της απέναντι στη φύση και την κοινωνία, μπαίνοντας στην υπηρεσία της αναπαραγωγής και της συντήρησης της φύσης, συνεπώς και του ανθρώπου που αποτελεί παραπέρα εξέλιξη της φύσης — αν και υπάρχουν άνθρωποι τόσο... φυσικοί (και φυτικοί) που ελάχιστα διαφέρουν απ' τα φυτά της φύσης.

Ο πολιτισμός ορίζεται σαν η ακατάπαυστη προσπάθεια του ανθρώπου να διαφοροποιηθεί απ' τη φύση και να την ελέγξει σύμφωνα με τις επιταγές ηθικών, λογικών, και αισθητικών κωδίκων, οι οποίοι ξεκινώντας από πραχτικές-φυσικές ανάγκες επιδρούν πάνω στο "φυσικό" μετατρέποντας το σε "πολιτισμικό", που με τη σειρά του επιδρά πάνω στο "φυσικό", κι έτσι στον αιώνα τον άπαντα. Το"φυσικό" και το "πολιτισμικό" βρίσκονται σε μια αδιάκοπη διαλεκτική σχέση και κάθε προσπάθεια αποχωρισμού τους είναι μια βάναυση όσο και άσκοπη επέμβαση στη "διαλεκτική της φύσης" όπως θα έλεγε ο Ένγκελς.

Βέβαια, ο Νασρεντίν Χότζα που λέγαμε δεν γνωρίζει διαλεκτική, και πολύ περισσότερο δεν γνωρίζει ... μαρξισμό. Πράγμα που δεν τον εμποδίζει να γνωρίζει αυτό που ποτέ δεν κατάφεραν να μάθουν κάποιοι διαπρύσιοι κήρυκες του "φυσικού" και της "φυσικότητας" που μας πρήξαν με τα πονηρά κηρύγματα τους για "επιστροφή στη φύση", χωρίς να αναλογίζονται τις λογικές και πραχτικές συνέπειες αυτής της ρητορικής διακήρυξης: Επιστροφή στη φύση σημαίνει επιστροφή στην κατάσταση του ζώου, από κει στην κατάσταση του φυτού, από κει στην κατάσταση της αμοιβάδας και, τέλος, πήδημα στην κατάσταση της ανόργανης ύλης.

Και, βέβαια, δεν είναι "επιστροφή στη φύση" το κουβάλημα στην εξοχή του ψυγείου, του μίξερ, του τρανζίστορ, της τηλεόρασης και των άλλων προϊόντων της επιστήμης και της τεχνολογίας. Είναι εισβολή στη φύση του πολιτισμού — και μια προσπάθεια παραπέρα μετατροπής του "φυσικού" σε "πολιτισμικό". Όποιος τολμάει ας επιστρέψει στη φύση ολόγυμνος, όπως τον έκανε η φύση (ο λαός λέει: όπως τον γέννησε η μάνα του) και θα δεις για πότε θα επιστρέψει στον πολιτισμό τρέχοντας, πρώτα πρώτα για να φάει... κονσέρβα που θα την αγοράσει από το πλησιέστερο μπακάλικο κι ύστερα για να φορέσει κανένα βρακί, φκιαγμένο όχι απ' τη φύση αλλά από την κοινωνία σ' εκείνους τους κατ' εξοχήν μη φυσικούς χώρους που λέγονται εργοστάσια. Για να το πούμε καθαρά: Ή επιστρέφει κανείς στη φύση ή επιστρέφει στο σπίτι του ύστερα από μια επίσκεψη φιλοφροσύνης στη μάνα-φύση το σαββατοκύριακο.

Πρέπει να βοηθάει κανείς τη φύση, όπως μας συνιστά ο Νασρεντίν Χότζα, αν θέλει να βοηθηθεί απ' αυτήν. Διάολε, κάποιος βοήθησε και τη μάνα μας να μεγαλώσει και να γίνει ικανή προς αναπαραγωγήν και κάποιος μας φύτεψε στα σπλάχνα της. Η φυσική αναπαραγωγική της ικανότητα θα έχανε το νόημα της αν κάποιος ή κάποιοι δεν φρόντιζαν τη μάνα μας όσο ήταν ακόμα νήπιο αλλά και πολύ αργότερα. Βέβαια, ο σουρεαλιστής Πολ Ελιάρ λέει: "Σκοτώστε τη μάνα σας όσο είναι ακόμα νέα", αλλά εννοεί εξουδετερώστε την παρατεινόμενη επιρροή της, μην επιτρέπετε να σας κάνει κτήμα της, μην πίνετε το γάλα της όλη σας τη ζωή, μάθετε να φοράτε μόνοι σας το πουλόβερ όταν κάνει κρύο, απαλλαγείτε με κάθε τρόπο απ' την ασφυκτική προστασία της αν θέλετε εν καιρώ να ξεκόψετε απ' τους άλλους προστάτες, που θα τη διαδεχτούν στη ζωή σας. Μ' άλλα λόγια, γίνετε κοινωνικά όντα, κάντε το άλμα απ' το "φυσικό" στο "πολιτισμικό" και μην ενοχλείτε υπέρ το δέον τη μάνα και τη "μάνα-φύση" γιατί πρέπει να συνεχίσουν τη δουλειά τους.

Λοιπόν, ο πολιτισμός και η φύση είναι ζεύγος αντιθετικών εννοιών, και το "φυσικό" γίνεται "πολιτισμικό" πάντα —και μόνο— με μια ενσυνείδητη επέμβαση του ανθρώπου. Απ' αυτή την άποψη, είναι φανερό ότι η γνώση είναι ο κινητήρας του πολιτισμού και η άγνοια ...ο μεγάλος σύμμαχος της φύσης! Σ' ένα δεύτερο στάδιο ανάπτυξης του παραπάνω συλλογισμού, η άγνοια και η συντήρηση καταντούν λέξεις συνώνυμες, και ο "συντηρητικός άνθρωπος" θα μπορούσε κάλλιστα να οριστεί και σαν "φυσικός άνθρωπος". Μάλιστα, όσο πιο "φυσικός" είναι τόσο το καλύτερο για τους εκμεταλλευτές, που θα σε εκμεταλλευτούν με τον φυσικότερο τρόπο και δεν θα σου επιτρέψουν ποτέ να καταλάβεις πως η φτώχεια, η δυστυχία, η ευτυχία δεν είναι φυσικά, αλλά κοινωνικά γεγονότα, δεκτικά (κοινωνικών) αλλαγών και όχι (φυσικών) μεταλλάξεων.

Ωστόσο, ο άνθρωπος κουβαλάει μέσα του μια ατέλειωτη σειρά "φυσικών καταστάσεων" που το αντίθετο της φύσης, ο πολιτισμός, δεν θα τις εξαφανίσει ποτέ. Τούτες οι φυσικές ανθρώπινες καταστάσεις στηρίζονται όλες στα ένστικτα που είναι "η φύση μέσα μας" στην πιο "καθαρή" της μορφή. Και, το πιο δυνατό και απαιτητικό ένστικτο είναι το σεξουαλικό, γιατί σ' αυτό στηρίζεται η αναπαραγωγή και η διαιώνιση του είδους.

Αν τα ένστικτα είναι "φυσικά γεγονότα", η συμπεριφορά μας απέναντι τους είναι ωστόσο κοινωνικά καθορισμένη. Μια άνευ όρων εγκατάλειψη μας στα ένστικτα σημαίνει άνευ όρων εγκατάλειψη μας στη φύση. Και δεν υπάρχει πιο γρήγορος και αποτελεσματικός τρόπος για μια "επιστροφή στη φύση" απ' την χωρίς όρους εγκατάλειψη μας στο σεξουαλικό ένστικτο, που είναι επίφοβο ακριβώς γιατί μας απειλεί με την ανεπιθύμητη ολική "φυσικότητα".

Όλοι οι πολιτισμοί προσπαθούν να θέσουν υπό έλεγχο το σεξουαλικό ένστικτο, όχι γιατί το σεξ είναι αμαρτία, όπως θέλουν να λεν οι παπάδες και οι περί αυτούς αδαείς, αλλά διότι ο πολιτισμός γίνεται εντελώς αδύνατος με ένα ολικό άφημα των ατόμων στον απόλυτο εγωισμό του σεξουαλικού ενστίκτου, που έχει την τάση να ικανοποιείται ερήμην όλων των απαγορεύσεων και σε βάρος των πάντων. Το σεξ σκοτώνει στην κυριολεξία — και για να το καταλάβει κανείς αυτό δεν είναι ανάγκη να ανατρέξει στον Φρόιντ. Οι εφημερίδες είναι γεμάτες σχεδόν κάθε μέρα από περιγραφές σεξουαλικών εγκλημάτων.

Σίγουρα, "ο πολιτισμός είναι πηγή δυστυχίας" για το άτομο, όπως έλεγε ο Φρόιντ. Γιατί απ' τη μια μεριά ό,τι κάνει ο πολιτισμός το κάνει και για να προστατέψει το άτομο απ' τις καταστροφικές, συνήθως, "δυνάμεις της φύσης", ενώ απ' την άλλη, για να το πετύχει αυτό, βάζει σε καραντίνα τον ίδιο τον πυρήνα της φύσης, τη σεξουαλικότητα, δηλαδή το "μοτέρ" που διατηρεί την κίνηση της ζωής και που, ειδικότερα στον άνθρωπο, παρέχει το σταθερό φυσικό μέτρο της ατομικής ευτυχίας: Δεν νοείται ευτυχία ξεκομμένη απ' την ηδονή, και δεν νοείται ηδονή πάσης φύσεως (πνευματική, ηθική, αισθητική κλπ.) ξεκομμένη απ' τον αρχικό φυσικό της πυρήνα απ' τον οποίο την έκανε να ξεπηδήσει ο πολιτισμός, μέσα στη μακρόχρονη διαδικασία μετατροπής του φυσικού σε πολιτισμικό.

Ο πολιτισμός είναι πηγή δυστυχίας (ατομικής, το υπογραμμίζουμε), γιατί αφαιρεί απ' τα άτομα τον πιο βαθύ και κρυφό πυρήνα της ευτυχίας τους, το ολικό άφημα στη φυσική ηδονή που χαρίζει το σεξ. Είναι το βαρύ τίμημα που συνεχίζουμε να πληρώνουμε στον πολιτισμό. Ο Φρόιντ αποδέχονταν τούτο το αίτημα, και μάλιστα το θεωρούσε απολύτως αναγκαίο. Μόνο η άγνοια θα μπορούσε να δικαιολογήσει την αντιμετώπιση του φροϊδισμού σαν ένα είδος "πανσεξουαλισμού" ή "πανηδονισμού".

Εντούτοις, καταλαβαίνει κανείς γιατί ο ιδεαλισμός επιτέθηκε με την ίδια βαναυσότητα και στο φροϊδισμό και στο μαρξισμό: Και οι δυο "ισμοί" αντικαθιστούν το Πνεύμα και την Ιδέα σαν πρωταρχικά κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς με πράγματα πάρα πολύ υλικά και κατανοητά. Ήδη αυτοί οι δυο "ισμοί", με τον Μαρκούζε, τον Ράιχ, τον Αντόρνο, τον Φρομ και πάρα πολλούς ακόμα τείνουν να σμίξουν σε έναν, κι αυτό θα ήταν το τελικό και οριστικό πλήγμα στον ιδεαλισμό. Προς το παρόν, ωστόσο, υπάρχει κάποια διάσταση ανάμέσα στον "επίσημο" μαρξισμό και τον "επίσημο φροϊδισμό", αλλά οι επισημότητες εν γένει δεν κρατούν πολύ. Κάποτε τα πράγματα παίρνουν το φυσικό τους δρόμο, κι ο φυσικός δρόμος της μελλοντικής επανάστασης είναι αυτός που χάραξαν οι δυο πιο μεγάλοι επαναστάτες όλων των εποχών, ο Μαρξ και ο Φρόιντ.

Τη σεξουαλικότητα, οι παπάδες έχουν την τάση να την ηθικοποιούν, οι καλλιτέχνες να την αισθητικοποιούν και οι παραδοσιακοί ψυχολόγοι να την ψυχολογοποιούν. Οι φροϊδομαρξιστές με τη σειρά τους την... κοινωνικοποιούν, δηλαδή την αντιμετωπίζουν σαν ένα κοινωνικό γεγονός τεράστιας κοινωνικής σημασίας. Είναι φανερό πως το σεξ, απ' την ίδια του τη φύση,δεν είναι δυνατό να έχει καμιά σχέση με την ηθική. Η ηθική συμπεριφορά και η σεξουαλική συμπεριφορά είναι δυο τελείως διαφορετικά πράγματα, παρόλο που κάπου τέμνονται οι δυο ευθείες: Στο σημείο όπου η κοινωνία επεμβαίνει στη φύση για να την κοινωνικοποιήσει. Όπως και νάναι,πάντως, η ηθική παραμένει ένα κοινωνικό επιφαινόμενο και το σεξ ένα φυσικό φαινόμενο, ενώ η συμπεριφορά μας απέναντι στο σεξ είναι ένα γεγονός καθαρά και απόλυτα κοινωνικό: Καθορίζεται απ' τις αντιλήψεις μας για το σεξ, που αλλάζουν από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο.

Η δολιότητα των ηθικολόγων που έχουν την ακατάσχετη τάση να θολώνουν τα νερά για να ευκολύνουν το ψάρεμα "αμαρτωλών ψυχών" ανακλάται με απόλυτη σαφήνεια στη γλώσσα. Λέμε, για παράδειγμα, "ανήθικη γυναίκα" Και εννοούμε σχεδόν πάντα τη σχέση μιας γυναίκας με τη σεξουαλικότητα. Αντίθετα, λέμε "ανήθικος άνδρας" και εννοούμε αυτό που πρέπει να εννοούμε: Τη σχέση ενός άνδρα με τον ισχύοντα ηθικό κώδικα, πέρα και πάνω απ' το σεξ. Γιατί ηθικοποιήσαμε τη σεξουαλικότητα στη γυναίκα και την αποηθικοποιήσαμε στον άνδρα; Μα, διότι πρέπει να ασκήσουμε έλεγχο στη "νομιμότητα" του τέκνου του άνδρα, που θα κληρονομήσει την περιουσία του και το όνομα του. Όσο για τη γυναίκα, αυτή την περιορίσαμε στο ρόλο της παιδοποιητικής μηχανής, την κάναμε δηλαδή κλώσσα που κλωσσάει τα δικά μας αυγά, δηλαδή αυτά που γέννησε η ίδια και της τα πήραμε.

Ο Φροϊδομαρξισμός, λοιπόν, μας έμαθε πως το σεξ δεν είναι μόνο ένα πανίσχυρο φυσικό γεγονός, αλλά και ένα το ίδιο ισχυρό κοινωνικό γεγονός, όχι εξαιτίας της απαράδεκτης και ακατανόητης ηθικοποίησης του μέσα απ' τους μεταφυσικά κατοχυρωμένους ηθικούς κώδικες προς χρήσιν αδαών και αφελών, αλλά εξαιτίας της χρησιμοποίησης τους απ' τους εξουσιάζοντες για να ασκούν πιο αποτελεσματικά —και ανέξοδα— την εξουσία τους, ενδοστρέφοντας μια εξωτερική απαγόρευση, κάνοντας δηλαδή τό άτομο να πιστέψει πως αυτό που είναι απαγορευμένο είναι τέτοιο γιατί έτσι θέλει ο Θεός και όχι οι άνθρωποι. Βέβαια, είχαν δίκιο να απαγορεύσουν το σεξ οι άνθρωποι, αλλά όχι για τους "ηθικούς" λόγους που επικαλούνται ακατάπαυστα ευνούχοι κατηχητές.

Ωστόσο, οι φροϊδομαρξιστές πιστεύουν πως οι κοινωνικές συνθήκες είναι πια ώριμες για την πιο μεγάλη επανάσταση που θα μπορούσε να ονειρευτεί ο άνθρωπος: Την επανεγκαθίδρυση του ατόμου στο χαμένο του θρόνο, με τρόπο όμως ουσιαστικό. Και τούτη η "ουσιαστικότητα" συνίσταται στην ανεπιφύλακτη παραδοχή του γεγονότος πως αυτό που λέμε ευτυχία κι αυτό που λέμε ηδονή (σ' όλες τις εκδοχές) είναι εντελώς αδύνατο να ξεχωριστούν. Η παλιά διδασκαλία του Επίκουρου είναι, πια, και επιστημονικά κατοχυρωμένη.

Αυτό που ονομάζουμε "σεξουαλική επανάσταση" (ο όρος άρχισε να γίνεται της μόδας απ' το γαλλικό Μάη του 68) δεν είναι μια σεξουαλική ασυδοσία των σεξουαλικά πεινασμένων που, επιτέλους, άρχισαν να τρων... καλά. Είναι η πολιτική αντιμετώπιση της σεξουαλικότητας και η χρησιμοποίηση της στον ευρύτερο αγώνα για την απελευθέρωση του ανθρώπου απ' τα ποικίλα δεσμά του, ορατά και κυρίως αόρατα.